Co to jest: zaczyna się na „d”, kończy na „a” i potrzebuje dużo papieru?
Oczywiście drukarnia.
O SŁOWIE NA D…
Nic to, i tak teraz będzie o dupie. „Inny słownik języka polskiego” pod redakcją M. Bańki (2000) hasło dupa rozpoczyna następującym doborem znaczeń:
1.1 inaczej pośladki. Ojciec zerżnął mu dupę pasem… Dupę ma jak szafa… Przetarły mu się spodnie na dupie
1.2 inaczej odbyt (przykładów brak)
1.3 żeński narząd płciowy (przykładów brak)
Pierwsze znaczenie jest oczywiste, drugie też, chociaż nie ma przykładów użycia. Ale trzecie? O co tu chodzi u licha.
A historia tu się nie kończy, bowiem słownik ten PWN wydało później jako „Multimedialny słownik szkolny PWN”. W 2009 roku wybuchła afera, bo nauczyciele dokopali się do haseł wulgarnych i ich objaśnień. I zaczęły się protesty. Nie chcę tu poruszać kwestii wulgaryzmów i ich obecności w słownikach. W Dobrym słowniku jako hasła są one obecne, choć już wulgarnych synonimów w ogóle nie podajemy. Krótkie wyjaśnienie można znaleźć w dobrosłownikowym FAQ, może kiedyś napiszemy o tym coś więcej (i napisaliśmy). Zaciekawiła mnie natomiast w kontekście powyżej podanego znaczenia nr 1.3 wypowiedź nauczyciela przytaczana przez Dziennik.pl
To jak gombrowiczowski gwałt przez laptopa. Gdyby na lekcji uczeń zaczął głośno czytać hasła i dopytywać o znaczenie poszczególnych słów i wyrażeń, byłaby to dość absurdalna sytuacja.
Nie da się zaprzeczyć, gdyby taki gimnazjalista zaczął dopytywać o to kuriozum, jakim jest dupa jako żeński narząd płciowy, to by było… Zaczęłoby być straszno, choć ponoć w gimnazjach wcale tak źle nie było.
IWO I IWONA
Odmiana męskich imion zakończonych na -o stwarza problemy. Zwłaszcza tych w rodzaju Iwo, Bruno, Gwido. Poświęciliśmy im zatem specjalną regułę w dobrosłownikowym Kompendium dobrej polszczyzny.
W słownikach sobie z tymi imionami niezbyt radzą, a Wikisłownik pobił rekord. Każe imię Iwo odmieniać wyłącznie w tradycyjny sposób z elementem -n-. I niech mu będzie. Ale co to za:
Wiecie, cóż to znaczy? Otóż w liczbie mnogiej o imieniu Iwo miałbym móc mówić: nie spotkałem żadnych Iwonów / nie spotkałem żadnych Iwon (?!). Jest odsyłacz, ta niebieska jedynka. Przypis mówi, co jest źródłem zapisu: „hasło Iwo w: Wielki słownik ortograficzny, Wydawnictwo Naukowe PWN”. Niemożliwe. Wprawdzie przyzwyczaiłem się, że w słownikach nieraz podają cuda na kiju, ale żeby… Zajrzyjmy zatem do tego słownika PWN-u:
Hm, wygląda tak samo. To może wersja drukowana:
Jak tam, Sherlocki, dostrzegacie różnicę? Pokazuję i objaśniam:
- hasło Iwo kończy się „a. Iwon”, co oznacza „albo Iwon”, czyli odsyła do wariantu imienia Iwo, którym jest Iwon,
- hasło Iwon kończy się „a. Iwo”, co oznacza „albo Iwo”, czyli odsyła do wariantu imienia Iwo, którym jest Iwon.
W Wikisłowniku ktoś się w tym nie połapał i umieścił w tabelce odmiany babola. Osobną kwestią jest to, jak pewne konwencje przyjęte w słownikach drukowanych utrudniają korzystanie z tychże słowników. Pisałem też o tym w „Po co tabelki odmiany rzeczowników w słowniku?”.
A właśnie! „Apropo defakto”, jak mówił Wiesław Wszywka. W tamtym wpisie wspominałem o podawaniu w słownikach wzorca odmiany przy danym haśle w postaci symbolu liczbowo-literowego, np. m III. Oto zadanie-zagadka
JAK ODMIENIA SIĘ CHOWAĆ?
„Słownik poprawnej polszczyzny” pod redakcją W. Doroszewskiego (1973) na stronie 75 notuje hasło:
- chować ndk IV (…)
Idziemy zatem na początek słownika, żeby poznać wzór odmiany o numerze IV:
Czyli:
kup-ować — ch-ować
kup-uję — ch-uję
kup-ujesz — ch-ujesz
itd.
Najciekawszy jest tryb rozkazujący, analogiczny do kup-uj. W ten sposób rozwiązuje się zagadka jakże popularnego napisu na polskich murach. Otóż wzywał on do chowania. Czego? Hm, widać na pełne rozwiązanie zagadki przyjdzie nam jeszcze poczekać.
